Vân Anh
Đương quy có tên khoa học là Angelica sinensis, họ hoa tán (Apiaceae), là cây thuốc được Đông y sử dụng rất lâu đời, có nguồn gốc từ Tứ Xuyên, Trung Quốc di thực vào nước ta từ thế kỷ trước. Ngoài ra còn có cây đương quy Nhật Bản cùng họ, cũng được di thực vào Việt Nam những năm gần đây. Theo YHCT, đương quy có vị ngọt, cay, hơi đắng, tính ấm, quy vào 3 kinh tâm, can, tỳ với nhiều công năng nhưng nổi bật nhất là trị các chứng về huyết.
Mô tả: Cây thảo sống nhiều năm, cao 40-60cm. Rễ rất phát triển. Thân hình trụ, có rãnh dọc màu tím. Lá mọc so le, xẻ lông chim 3 lần; cuống dài 3-12cm, có bẹ to ôm thân; lá chét phía dưới có cuống, các lá chét ở ngọn không cuống, chóp nhọn, mép khía răng không đều. Cụm hoa tán kép gồm 12-36 tán nhỏ dài ngắn không đều; hoa nhỏ màu trắng hay lục nhạt. Quả bế, dẹt, có rìa màu tím nhạt.
Bộ phận dùng: Rễ đã phơi hay sấy khô .
Nguồn gốc: Năm 1960, ta nhập từ Trung Quốc, giống cây Đương Quy có tên khoa học là Angelica sinensi Diels, thuộc họ Hoa tán
Phân bố: Loài cây của Trung Quốc phát triển ở vùng cao 2000-3000m, nơi khí hậu ẩm mát. Việt Nam nhập trồng vào đầu những năm 60 hiện nay phát triển trồng ở Sapa (Lào Cai). Ngọc Lĩnh (Kontum), Buôn Ma Thuột (Đắc Lắc) và Đà Lạt (Lâm Đồng).
Công năng: Bổ huyết, hoạt huyết, điều kinh, giảm đau, nhuận tràng, thông đại tiện.
Qua thực tế điều trị người ta thấy phần đầu của đương quy (quy đầu) vừa có tác dụng bổ huyết song lại thiên về tác dụng chỉ huyết; còn phần các đuôi rễ (quy vĩ), ngoài tác dụng bổ huyết, lại thiên về tác dụng hoạt huyết. Do đó tác dụng của đương quy dùng để: Đương quy được dùng chữa thiếu máu xanh xao, đau đầu, cơ thể gầy yếu, mệt mỏi, đau lưng, đau ngực bụng, viêm khớp, chân tay đau nhức lạnh, tê bại, tê liệt, đại tiện táo bón, mụn nhọt lở ngứa, tổn thương ứ huyết, kinh nguyệt không đều, bế kinh, đau bụng kinh. Liều dùng 4,5-9g có thể tới 10-20g, dạng thuốc sắc hay rượu thuốc. Còn được dùng trị cao huyết áp, ung thư và làm thuốc giảm dau, chống co giật, làm ra mồ hôi, kích thích ăn ngon cơm.
Đơn thuốc:
Thiếu máu dẫn đến hoa mắt, chóng mặt, da dẻ xanh xao, người gầy yếu: đương quy, xuyên khung, bạch thược, thục địa mỗi vị 12g. Sắc uống ngày 1thang, uống liền 3 - 4 tuần lễ đến khi các triệu chứng thuyên giảm.
Trường hợp khí và huyết đều kém, người mệt mỏi, vô lực, da xanh xao, gầy còm: đương quy 12g, hoàng kỳ 40g. Sắc uống ngày 1 thang, uống liền 3 - 4 tuần lễ. Hoặc đương quy, nhân sâm (đảng sâm), bạch linh, bạch truật, bạch thược, thục địa mỗi vị 12g; xuyên khung 8g, cam thảo 6g. Sắc uống ngày 1 thang, uống liền 3 - 4 tuần lễ; hoặc dùng dưới dạng viên hoàn, uống dài ngày.
Bổ máu, dùng cho phụ nữ sau khi sinh đẻ, thiếu máu, dùng bài Đương quy kiện trung thang gồm Đương quy 8g, Quế chi, Sinh khương, Đại táo mỗi vị 6g, Bạch thược 10g, Đường phèn 50g, nước 600ml, sắc còn 200ml, thêm Đường chia làm 3 lần uống trong ngày.
Chữa viêm quanh khớp vai, vai và cánh tay đau nhức không giơ tay lên được: Đương quy 12g, Ngưu tất 10g, Nghệ 8g sắc uống. Kết hợp với luyện tập hàng ngày giơ tay cao lên đầu.
Phụ nữ kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh, dùng Đương quy sắc nước uống trước khi thấy kinh 7 ngày, Phụ nữ sắp sinh nếu uống nước sắc Đương quy vài ngày trước khi sinh thì đẻ dễ dàng.
Hiện nay để tăng cường tác dụng chữa đau bụng kinh và rối loạn kinh nguyệt của Đương quy, các nhà sản xuất cho ra đời sản phẩm là dạng cao lỏng nguồn gốc thảo dược có tác dụng hỗ trợ và điều trị lạc nội mạc tử cung, đó là sự phối hợp giữa các dược liệu quý vùng Vân Nam, Trung Quốc như Đan sâm, Nga truật, Sài hồ, Tam thất, Xích thược, Đương quy, Tam lăng, Hương phụ, Diên hồ sách, Cam thảo, có tác dụng ngăn chặn sự “đi lạc” của nội mạc tử cung (nguồn gốc của lạc nội mạc tử cung), góp phần hỗ trợ và điều trị đau bụng kinh và vô sinh do lạc nội mạc tử cung, giảm tái phát bệnh sau phẫu thuật. Mặt khác, sản phẩm này giúp điều hòa miễn dịch, kinh nguyệt và khí huyết, cân bằng âm dương, giúp cơ thể phụ nữ khỏe mạnh hơn. Phụ Lạc Cao không gây độc và không có tác dụng phụ ngay cả khi sử dụng liều rất lớn, vì vậy bệnh nhân hoàn toàn có thể sử dụng lâu dài. Hiện nay, sản phẩm này đã có bán tại các nhà thuốc trên toàn quốc.
