Vân Anh
Lac noi mac tu cung là hiện tượng các tế bào niêm mạc tử cung đi lạc chỗ, vào sâu trong lớp cơ của thành tử cung (lạc nội mạc trong cơ) hoặc “lạc” cả ra ngoài tử cung như ở buồng trứng, màng bụng (phúc mạc), thành ruột; thậm chí có khi còn ở trong thận hay phổi... Các tế bào này có nguồn gốc là niêm mạc tử cung nên nó cũng biến đổi theo chu kỳ dưới ảnh hưởng của nội tiết buồng trứng và cũng gây chảy máu giống như kinh nguyệt, từ đó gây dau bung kinh.
Lạc nội mạc tử cung là sự phát triển bất bình thường của tổ chức nội mạc tử cung trong cơ thể con người. Về mặt mô học, theo lý thuyết thì nội mạc tử cung chỉ phủ ở trong buồng tử cung và hàng tháng sẽ bong ra, gây chảy máu và ra ngoài cơ thể theo đường cổ tử cung – âm đạo gây nên hiện tượng được gọi là kinh nguyệt. Khi có hiện tượng lạc nội mạc tử cung, tức là có sự phát triển nội mạc ở các vị trí khác nhau ngoài buồng tử cung, nhất là ở vùng tiểu khung, buồng trứng hay trong cơ tử cung, dưới tác dụng của nội tiết, hiện tượng kinh nguyệt vẫn có nhưng máu kinh tại các tổ chức ngoài buồng tử cung sẽ không ra ngoài qua đường âm đạo được dẫn tới hiện tượng tich tụ và ứ đong dần tai các vùng lạc nội mạc tử cung, cùng với hiện tượng phản ứng viêm tại chỗ do máu đọng đã dẫn tới các hậu quả khác nhau cho người bệnh như từ chỗ không có triệu chứng lâm sàng dần dần xuất hiện đau bụng, viêm dày dính, nang lạc nội mạc tại buồng trứng, tại đường tiêu hóa, hay gây xơ hóa cơ tử cung và hậu quả đáng ngại nhất cho các phụ nữ chưa có con, đó là vô sinh.
(Đau bụng kinh do lạc nội mạc tử cung)
Cơ chế bệnh sinh của lạc nội mạc tử cung cho đến nay vẫn chưa thật rõ ràng, nếu như thuyết về hiện tượng trào ngược máu kinh vào ổ bụng dẫn đến sự lan tỏa rộng của nội mạc tử cung đi kèm trong máu kinh, và phát triển trực tiếp ngay tại chỗ mà nó di chuyển tới thì đã được đề cập tới từ những năm 1920. Tuy nhiên thuyết này không giải thích được tại sao có người bị và có người không bị, vì vậy một số tác giả đã chỉ ra rằng miễn dịch thể dịch tế bào và miễn dịch hormon đóng một vai trò bệnh sinh của lạc nội mạc tử cung, do hoạt động tiêu diệt tế bào có thể bị giảm và sự suy giảm miễn dịch tế bào làm cho không nhận biết được các tế bào nội mạc phát triển ở những vị trí bất thường. Một số các nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng có sự tăng lên của bạch cầu và đại thực bào tại vị trí lạc nội mạc và khoang phúc mạc ổ bụng, làm tiết các yếu tố phát triển và cytokine vào trong dịch ổ bụng, các chất này dẫn tới sự tăng sinh của nội mạc tử cung lạc chỗ và gây phản ứng viêm tại chỗ. Do tính chất phức tạp và chưa rõ ràng về nguyên nhân của bệnh, cho nên đến hiện nay việc điều trị lạc nội mạc tử cung vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn, dù bằng thuốc hay bằng phẫu thuật thì nguy cơ tái phát của bệnh vẫn luôn tồn tại. Một số thuốc điều trị đã được đưa vào điều trị lạc nội mạc tử cung từ khá lâu nay như bằng progestin liều cao, kéo dài, hoặc loại có tác dụng tương tự giống như progestin (Danazol), đặc biệt là loại giống Gn RH của vùng dưới đồi hiện nay đang được dùng khá rộng rãi. Tuy nhiên đa số các loại thuốc này tác dụng cũng còn nhiều hạn chế, trong khi tác dụng phụ của thuốc lại khá nhiều như gây rối loạn kinh nguyệt, gây các triệu chứng giống mãn kinh (bốc hỏa, khô rát âm đạo…….), đặc biệt khi dùng kéo dài còn gây loãng xương, giá thành đã vậy lại khá đặt. Trong khi đa số người bệnh còn đang độ tuổi sinh đẻ, còn nhu cầu sinh con, hoặc đang điều trị vô sinh cho nên việc tìm kiếm loại thuốc với tác dụng phụ ít, có thể dùng kéo dài là rất cần thiết.
Triệu chứng của bệnh phụ thuộc vào vị trí LNMTC, mỗi cá thể có bệnh cảnh khác nhau, nhưng thường có chung một dấu hiệu nổi bật là đau vùng tiểu khung, dau bung kinh có liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt đau trước hoặc sau khi hành kinh, những cơn đau quặn rất khó chịu, đau khi quan hệ tình dục, đau khi có khoái cảm đỉnh điểm, đau vùng thắt lưng và có thể lan xuống cẳng chân, đau vùng bàng quang hoặc tiểu nhiều, mỏi mệt.
Những người mắc bệnh LNMTC thường ra máu kinh nhiều, kinh nguyet khong deu, thường khó có thai. Điều ngạc nhiên là mức độ nghiêm trọng của LNMTC không hề liên quan đến mức độ đau mà người phụ nữ trải nghiệm. Một số phụ nữ không hề có triệu chứng gì và thậm chí không biết mình bị bệnh cho tới khi phát hiện hiếm muộn. Cho tới nay, cách thức duy nhất để chẩn đoán LNMTC là soi ổ bụng chẩn đoán bằng quan sát có thể nhầm lẫn, cho nên trường hợp nghi ngờ LNMTC vẫn thường được sinh thiết để làm xét nghiệm tế bào. Vì vậy khi có dấu hiệu đau bụng dữ dội vào mỗi chu kỳ kinh nguyệt, roi loan kinh nguyet lúc ít lúc nhiều thì phải nghĩ tới bệnh lạc nội mạc tử cung.
Hiện nay, siêu âm là phương tiện chẩn đoán phổ biến nhất, tương đối chính xác và rẻ tiền, nên đa số được chẩn đoán qua siêu âm. Nội soi ổ bụng (Laparoscopie) là phương tiện chẩn đoán chính xác, tuy nhiên, không dùng nội soi ở bụng chỉ để chẩn đoán vì khi nội soi ổ bụng, bệnh nhân phải được gây mê và chi phí rất cao.
Phụ lạc cao là một thuốc có nguồn gốc từ các loại cây cỏ tự nhiên, được chiết xuất để điều trị lạc nội mạc tử cung dựa vào cơ chế nâng cao sức miễn dịch, khả năng chống viêm và điều hòa nội tiết do vậy thường được dùng điều trị một số bệnh lý phụ khoa, trong đó có lạc nội mạc tử cung.
